۱. افکار عمومی:
- کاهش اعتماد عمومی به روسیه (براساس نظرسنجی‌های ۲۰۲۲–۲۰۲۴): از ۷۵٪ به ۴۵٪
- افزایش حمایت از سیاست خارجی چندجانبه‌گرایی: از ۶۰٪ به ۸۰٪
- نگرانی‌های اصلی: ادعاهای ارضی، گسترش «جهان روسی»، وابستگی بیش از حد به مسکو
۲. سیاست زبانی:
- افزایش ۳۰ درصدی استفاده از زبان قزاقی در اسناد رسمی
- گسترش تدریس دروس به زبان قزاقی در مدارس از سال ۲۰۲۴
- کاهش چشمگیر تابلوهای تجاری روسی‌زبان در شهرهایی مانند آلماتی و آستانه
۳. اقتصاد:
- خروج بیش از ۳۰۰۰ شرکت روسی از قزاقستان در سال ۲۰۲۴
- افزایش سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی از اروپا و چین: ۱۲٪ رشد در سال ۲۰۲۳
- تشدید کنترل صادرات و رعایت تحریم‌ها از سال ۲۰۲۳
۴. پیام‌های سیاسی:
- عدم به‌رسمیت‌شناختن جمهوری‌های جدایی‌طلب در شرق اوکراین
- سخنرانی توکایف در مجمع اقتصادی سن‌پترزبورگ ۲۰۲۲: قزاقستان، «کشورهای شبه‌دولت» را به‌رسمیت نمی‌شناسد.
- حمایت از تمامیت ارضی اوکراین در مجامع بین‌المللی
افکار عمومی: از برادری به احتیاط
پیش از سال ۲۰۲۲، در جامعه قزاقستان تصویر روسیه به‌عنوان شریک راهبردی و «برادر بزرگ‌تر» ریشه‌دار بود. اما جنگ اوکراین به‌طور بنیادین این تصویر را دگرگون ساخت.
براساس نتایج پژوهش‌های میدانی در سال‌های اخیر، به‌ویژه در میان نسل جوان، نوعی نگرانی و تردید نسبت به سیاست‌های روسیه در حال افزایش است. این نگرانی نه‌تنها ناشی از خود جنگ بلکه حاصل اظهارات تحریک‌آمیز برخی سیاستمداران روسی است که حاکمیت قزاقستان را زیر سؤال برده‌اند.
اظهارات نمایندگان دومای دولتی روسیه همچون کنستانتین زاتولین و یوگنی فئودوروف، که مشروعیت مرزهای قزاقستان را مورد تردید قرار دادند، بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی قزاقستان داشت و احساس تهدید را تشدید کرد.
سیاست زبانی: تقویت جایگاه زبان قزاقی
در واکنش به تحولات ژئوپلیتیکی، دولت قزاقستان سیاست زبانی خود را تقویت نموده و تلاش دارد زبان قزاقی را به‌عنوان رکن هویت ملی بیش از پیش ترویج دهد.
از سال ۲۰۲۲ به این‌سو، فرآیند انتقال ادارات دولتی، نهادهای آموزشی و رسانه‌ها به زبان قزاقی سرعت یافته است. جوانان به‌صورت آگاهانه زبان قزاقی را در زندگی روزمره خود جایگزین زبان روسی می‌کنند. در عین حال، اصل دوزبانه بودن رسمی کشور حفظ شده و دولت از اقدامات رادیکال پرهیز کرده است. اما مسیر روشن است: در فضای جدید، زبان ابزاری برای تقویت استقلال سیاسی و فرهنگی تلقی می‌شود.
موضع‌گیری دیپلماتیک: بی‌طرفی محتاطانه
قزاقستان در برابر جنگ روسیه و اوکراین، موضعی بی‌طرفانه اتخاذ کرده و از حمایت آشکار از طرفین پرهیز نموده است. قاسم‌ژمارت توکایف رئیس‌جمهور قزاقستان بارها تأکید کرده است که قزاقستان جمهوری‌های جدایی‌طلب را به‌رسمیت نمی‌شناسد و اجازه نمی‌دهد خاک آن برای دور زدن تحریم‌های بین‌المللی استفاده شود. این سیاست باعث شد که قزاقستان از فشار تحریم‌های ثانویه در امان بماند و نقش میانجیگرانه‌ای بین شرق و غرب ایفا کند. این رویکرد، کشور را به یک «پل بی‌طرف» در مناقشه جهانی تبدیل کرده است.
اقتصاد: مهاجرت، تحریم و خروج سرمایه
با آغاز جنگ و اعلام بسیج نسبی در روسیه، موجی از مهاجرت به قزاقستان شکل گرفت. بسیاری از مهاجران روس متخصصان حوزه فناوری، کارآفرینان و فریلنسرها بودند. در ابتدا این امر به‌عنوان فرصتی اقتصادی تلقی شد. اما با گذشت زمان، نگرانی‌ها افزایش یافت. گزارش‌هایی منتشر شد مبنی بر اینکه برخی شرکت‌های روسی از قزاقستان به‌عنوان مسیر دور زدن تحریم‌ها استفاده می‌کنند. در نتیجه، دولت قزاقستان نظارت‌های گمرکی و مالیاتی را تشدید کرد. طبق گزارش پایگاه تحلیلی Caravan.kz، در سال ۲۰۲۴ بیش از ۳۰۰۰ شرکت متعلق به اتباع روسیه در قزاقستان تعطیل یا منحل شدند. فضای نامطمئن سیاسی، نظارت‌های شدیدتر، و کاهش مقبولیت اجتماعی از دلایل اصلی این پدیده بوده‌اند.
در مقابل، قزاقستان تجارت خود با چین، ایران، ترکیه و اتحادیه اروپا را گسترش داده است. توسعه مسیر ترانزیتی خزر و بنادر آکتائو و کوریک، شاهدی بر عزم کشور برای کاهش وابستگی به زیرساخت‌های روسی است.
نکته:
روابط قزاقستان و روسیه پس از سال ۲۰۲۲ وارد مرحله‌ای حساس و بازنگری‌شده شده است. قزاقستان، در حالی که به تاریخ و منافع مشترک با روسیه احترام می‌گذارد، به‌روشنی مسیر استقلال سیاسی، فرهنگی و اقتصادی را در پیش گرفته است. سیاست زبانی به نمادی از هویت ملی تبدیل شده، فضای اقتصادی به‌سمت تنوع بیشتر پیش می‌رود و دستگاه دیپلماسی کشور سیاستی متوازن و چندوجهی اتخاذ کرده است. قزاقستان اکنون نه به‌عنوان تابعی از «مرکز»، بلکه به‌عنوان بازیگری مستقل در منطقه و جهان شناخته می‌شود.
با وجود بحران‌های کنونی در روابط دوجانبه، قزاقستان باید روابط خود با فدراسیون روسیه را به‌عنوان مهمترین شریک راهبردی و اقتصادی حفظ کند. قطع روابط با روسیه می‌تواند پیامدهای اقتصادی، انرژی و لجستیکی سنگینی به همراه داشته باشد که اجرای منافع ملی را با چالش مواجه می‌سازد.
در عین حال، در شرایط تغییر ساختار منطقه‌ای، قزاقستان باید رویکرد خود به ترکیه را با دقت بازنگری کند؛ کشوری که سیاست داخلی و خارجی آن همواره با بی‌ثباتی و نوسانات همراه بوده است. در مقابل، توجه ویژه‌ای باید به توسعه روابط با ایران به‌عنوان «برادر واقعی» معطوف گردد — کشوری که پیوندهای عمیق فرهنگی، تاریخی و زبانی با قزاقستان دارد.
ایران می‌تواند به شریکی راهبردی در حوزه‌های ترانزیت، انرژی، علوم و فرهنگ تبدیل شود و نقش مهمی در تقویت محور جنوبی سیاست خارجی قزاقستان ایفا نماید.
آستانه قزاقستان
منبع:
https://www.caravan.kz/analytics/rossijskij-biznes-stremitelno-pokidaet-kazahstan-chto-proishodit/
https://trends.rbc.ru/trends/industry/633fd0829a7947336266cf4b
https://www.akorda.kz/ru/kazahstan-i-rossiya-novye-gorizonty-strategicheskogo-partnerstva-27104456
نظر شما